"Olaylar”
qəzeti yazır ki, sürətlə artan xəstəliklər siyahısında olan xərçəng
xəstəliyinin etimologiyası (nədən yaranması) haqqında çox müxtəlif
nəzəriyyələr var. Ancaq ayrı-ayrılıqda bu nəzəriyyələrin heç biri
xəstəliyin əmələ gəlmə səbəblərini tam izah edə bilməyib. Hazırda elmdə
bu xəstəliyin əmələ gəlməsində bir çox amillərin rolu olduğu
müəyyənləşdirilib.
Bu barədə danışan professor Abuzər Qazıyev
xəstəliyi əmələ gətirən amillər barədə məlumat verdi. Bildirdi ki,
fiziki, kimyəvi, bioloji, hormonol və sair amillər var ki, bu amillər
həm ayrılıqda, həm də kombinə olunmuş şəkildə bədxassəli şişlərin əmələ
gəlməsinə səbəb ola bilər. Bu amillər ümumi ad altında kanserogen
amillər adlanır:
"Bu sıraya ilk növbədə tütün tüstüsü, bir sıra
qida komponentləri, cinsi münasibətlər və reproduksiyanın bəzi
xüsusiyyətləri aiddir. Bir sıra kimyəvi maddələr və peşə amilləri, eləcə
də bir sıra fiziki amillər, o cümlədən ultrabənövşəyi və ionlaşdırıcı
şüalar, bir sıra infeksion amillər və başqaları da siyahıda yer alır.
Bədxassəli şişlərin əmələ gəlməsinin 90-95 faizi ekzogen, 5-10 faiz isə
endogen amillərlə bağlıdır.
Endogen amillər arasında genetik
amillər, irsiyyət də yer tutur. Bədxassəli şişi əmələ gətirən maddə
hüceyrənin genetik aparatını zədələyir və şişlərin əmələ gəlməsinə səbəb
olur. İrsiyyət şişlərin bir qrupunda əsasən meyltörədici, az bir
qismində isə etimoloji amil rolunu oynayır. İnsanda bdxassəli şişlərin
əmələ gəlməsinə şərait yaradan 200-ə qədər genetik sindrom var. Bəzən
eyni ailənin üzvlərində eyni lokalizasiyalı şişlərə təsadüf etmək olur.
Ekzogen
amillərə ətraf mühit amilləri və həyat tərzi aiddir. Qidalanma amilləri
30-35 faiz hallarda bədxassəli şişlərin əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Siqaret çəkmə 30 faiz, reproduksion amillər 4-5 faiz, peşə amilləri 4-5,
ionlaşdırıcı şüalar 4-5, ultrabənövşəyi şüalanma 2-3 faiz, alkoqol
qəbulu 2-3 faiz, atmosfer havasının çirkələnməsi 1-2 faiz və digər
amillər 12-18 faiz təşkil edir”. Onu da qeyd edək ki, dünyanın
müxtəlif ölkələrində xəstəliyin yayılma göstəriciləri fərqlidir.
Professor bildirdi ki, şəhər əhalisində kənd əhalisi ilə müqayisədə
xəstəliyə daha çox rast gəlinir.
